HENDRIK CASIMIR II vorst van Nassau-Dietz, graaf van
Katzenelnbogen, Vianden en Spiegelberg, baron van Liesveld
Zoon van Willem Frederik en Albertina Agnes
‘s-Gravenhage 18/28 januari 1657 – Leeuwarden 15/25 maart 1696
Trouwt Dessau 16/26 november 1683 Amalia van Anhalt-Dessau

Hendrik Casimir is zeven jaar oud bij de plotselinge dood van zijn vader
in 1664. Krachtens de hem verleende survivance (recht op erfopvolging)
volgt hij deze op als stadhouder en kapitein-generaal van Friesland, Groningen en Drenthe. Voorlopig echter treedt zijn moeder op als
regentes. De prins krijgt een zeer strenge opvoeding waarin hem
voortdurend -en tot groeiende ergernis van de knaap- de zo capabele
en voorname Willem III tot voorbeeld wordt gesteld. Aan de
‘lieven Hendrik’ schrijft Albertina Agnes in 1666: ‘Mijn neef de Prins van Oranje, vindt dat gij niets doet, daarom hoop ik dat gij u zult inspannen
…Gij hebt dat mooie voorbeeld van mijn neef…volg zijn voetsporen…
Uw brief zit vol spelfouten, doe uw best om dat te verbeteren’. Als hij zeventien is, voegt Hendrik Casimir zich bij het leger van de
bewonderde Prins van Oranje. Bij zijn deelname aan de slag bij Seneffe
in 1674 raakt hij door een val van zijn paard ernstig gewond met een
chronische borstkwaal als gevolg. Kort daarop geraakt hij in onmin met Willem III over het recht van officiersbenoemingen in de Fries-Groningse regimenten. Uit wrevel hierover trekt de eigenzinnige en driftige vorst zich terug uit het Staatse leger. In 1679 aanvaardt Hendrik Casimir de volle uitoefening van zijn stadhouderlijke waardigheden. De beperkte
instructies van de Staten van de drie gewesten krenken echter zijn
eerzucht. Friesland heeft in 1664 een instructie opgesteld die
voorschrijft dat de stadhouder bij alle benoemingen moet samenwerken
met de Friese Gedeputeerden. Op de keus van deze heren heeft
Hendrik Casimir echter nauwelijks invloed. Drie van de vier kwartieren
van de Friese Staten bestaan uit afgevaardigden van de dertig Friese grietenijen, op het bestuur waarvan de stadhouder geen greep heeft.
Zelfs is hem het stemrecht verlenend grondbezit binnen de provincie verboden. Met de Prins van Oranje heeft Hendrik Casimir II voortdurend wrijving over vooral militaire aangelegenheden. Zowel zijn moeder als
zijn tante Henriette Amalia, die tevens zijn schoonmoeder is, stelt
talloze pogingen in het werk om de neven te verzoenen. Eerst in
1689 gelukt dit met een bezoek van de Friese stadhouder aan de
inmiddels koning geworden Willem te Londen. Hierop wordt Hendrik
Casimir benoemd tot derde veldmaarschalk in het Staatse leger en de volgende jaren neemt hij deel aan diverse oorlogshandelingen. Wanneer
hij na de dood van de eerste veldmaarschalk echter niet tot diens
opvolger wordt benoemd, verlaat hij morrend en verbitterd het leger en
keert terug naar Leeuwarden (1694). Aan de volgende veldtochten doet
hij niet meer mee. Hij is dermate ontstemd dat hij midden in de oorlog
op eigen gezag geheime betrekkingen aanknoopt met een afgezant
van het vijandelijke Frankrijk. Met tact en beleid weten zijn echtgenote
en de raadpensionaris Heinsius een verzoening met de stadhouder-
koning te bewerkstelligen. Hendrik Casimir keert echter niet meer
naar het leger terug. Zijn vroege dood in 1696 is mede het gevolg van
de oorlogskwetsuur in 1674.

LITERATUUR
– Gabriëls; Kleyn; Schulten 1988.
– Luuc Kooijmans: Liefde in opdracht. Het hofleven van
Willem Frederik van Nassau, Amsterdam 2000.